Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια είναι μία αυτοάνοση διαταραχή που προσβάλει τα μάτια, τους μυς των ματιών καθώς και την περιοχή γύρω και πίσω από το μάτι (οφθαλμικός κόγχος). Πρόκειται για μία κατάσταση αυτοπεριοριζόμενη που χαρακτηρίζεται από ένα πρώτο ενεργό φλεγμονώδες στάδιο διάρκειας 1-3 ετών πριν τελικά οδηγηθεί στο τελικό ανενεργό στάδιο σταθεροποίησης. Στις σοβαρές περιπτώσεις η νόσος μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα ζωής ακόμα και να απειλήσει την όραση!
ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ Το 85% όσων εμφανίζουν θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια πάσχουν από υπερθυρεοειδισμό (συνήθως νόσο
Graves), το 5% πάσχουν από υποθυρεοειδισμό (κυρίως θυρεοειδίτιδα
Hasimoto), ενώ το 5-10% είναι ευθυρεοειδικοί (ούτε υπερ- ούτε υπο- θυρεοειδικοί). Η οφθαλμοπάθεια εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες σε αναλογία 5:1, η πιο σοβαρή ωστόσο μορφή οφθαλμοπάθειας είναι συχνότερη στους άνδρες σε αναλογία 4:1. Ως προς την ηλικία φαίνεται να είναι συχνότερη η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια στην 5
η και στην 7
η δεκαετία της ζωής. Η οφθαλμική προσβολή μπορεί να προηγείται, να εμφανίζεται ταυτόχρονα ή αργότερα από την νόσο του θυρεοειδή αδένα. Γενικά το 25-50% των πασχόντων από θυρεοειδοπάθεια εμφανίζουν ελαφρύτερη ή βαρύτερη μορφή προσβολής των ματιών. Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια προσβάλει 9 στις 10 φορές και τα δύο μάτια, όχι όμως με την ίδια βαρύτητα. Τέλος, σημαντική είναι η σχέση μεταξύ καπνίσματος και θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας καθώς οι καπνιστές παρουσιάζουν βαρύτερη και πιο παρατεταμένη οφθαλμοπάθεια.
ΠΩΣ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια εμφανίζεται ως μία αυτοάνοση αντίδραση του οργανισμού που οδηγεί σε διόγκωση των μυών που κινούν το μάτι, του λίπους που βρίσκεται πίσω από το μάτι καθώς και του συνδετικού ιστού γύρω και πίσω από το μάτι. Η διόγκωση αυτή οφείλεται στη συγκέντωση υαλουρονικού, θειϊκής χονδροϊτίνης και ανοσοκυττάρων.
Στα αρχικά στάδια τα μάτια είναι ξηρά και ερυθρά, υπάρχει φωτοφοβία, περιστασιακός πόνος ή πόνος κατά την κίνηση των ματιών, πρήξιμο και ερυθρότητα στα βλέφαρα, πρόπτωση του βολβού (εξόφθαλμος), ανάσπαση των βλεφάρων (¨τρομαγμένο βλέμμα¨). Σε πιο προχωρημένα στάδια η πρόπτωση είναι εντονότερη με βαρύτερη φλεγμονώδη αντίδραση, ¨πίεση¨ πίσω από τα μάτια και αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, διπλή όραση, κερατίτιδα, μείωση της όρασης και βλάβη του οπτικού νεύρου.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ Η λήψη λεπτομερούς ιστορικού θα δώσει σημαντικές πληροφορίες αναφορικά με το χρόνο αρχικής εκδήλωσης της νόσου. Ακολουθεί πλήρης και ενδελεχής οφθαλμολογικός έλεγχος (οπτική οξύτητα, χρωματική αντίληψη, κορικά αντανακλαστικά, ορθοπτικός έλεγχος, σχισμοειδής λυχνία, τονομέτρηση, βυθοσκόπηση, εξοφθαλμομέτρηση, οπτικά πεδία,
OCT οπτικού νεύρου) με τον οποίο γίνεται η εκτίμηση της βαρύτητας της νόσου και η έγκαιρη διάγνωση απειλητικών για την όραση επιπλοκών. Σημαντικός είναι ο έλεγχος της λειτουργίας του θυρεοειδούς (Τ3, Τ4,
TSH, αντισώματα). Τέλος, συστήνεται αξονική τομογραφία των οφθαλμικών κόγχων για την επιβεβαίωση της διάγνωσης ειδικά σε άτυπες περιπτώσεις ή μαγνητική τομογραφία για την εκτίμηση του πόσο ενεργή είναι η νόσος και ο βαθμός πίεσης του οπτικού νεύρου.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ Η αντιμετώπιση της θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας απαιτεί την συνεργασία του οφθαλμίατρου και του ενδοκρινολόγου και η επιλογή των θεραπευτικών μεθόδων εξαρτάται από τη βαρύτητα της νόσου και από τις ενδεχόμενες επιπλοκές, με σοβαρότερες την προσβολή του κερατοειδούς, την διπλωπία από περιορισμό της οφθαλμοκινητικότητας και την βλάβη του οπτικού νεύρου.
- Η διακοπή του καπνίσματος κρίνεται επιβεβλημένη καθώς το κάπνισμα επιδεινώνει και παρατείνει τη νόσο
- Ρύθμιση της ορμονικής διαταραχής του θυρεοειδούς
- Αντιμετώπιση της ξηροφθαλμίας και της κερατοπάθειας με τεχνητά δάκρυα και οφθαλμική γέλη, ενώ σε παρουσία έντονης φλεγμονής μπορούν να χρησιμοποιηθούν τοπικά κορτικοστεροειδή ή κυκλοσπορίνη. Επίμονη ξηροφθαλμία μπορεί να ελεγχθεί καλύτερα με απόφραξη των δακρυϊκών σημείων
- Βοηθητική για το οίδημα των βλεφάρων είναι η εφαρμογή κρύων κομπρεσών και η υπερυψωμένη θέση της κεφαλής κατά τη διάρκεια του ύπνου
- Η συστηματική χρήση κορτιζόνης έχει θέση στην οξεία – ενεργό φάση της οφθαλμοπάθειας στις βαριές μορφές με έντονη φλεγμονή και μεγάλη πρόπτωση και ειδικά όταν απειλείται η λειτουργία του οπτικού νεύρου. Η διάρκεια χρήσης των κορτικοειδών δεν πρέπει να ξεπερνάει τους δύο μήνες
- Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα μη κορτικοστεροειδή και βιολογικοί παράγοντες (cyclosporin, azathioprine, methotrexate, infliximab, rituximab) κερδίζουν συνεχώς έδαφος
- Συμπληρώματα διατροφής: Σελήνιο και βιταμίνη D, μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξη και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών
- Ακτινοβολία του κόγχου: μπορεί να είναι χρήσιμη στον έλεγχο της διπλωπίας και του κινδύνου συμπίεσης του οπτικού νεύρου. Συχνά βοηθάει στην ταχύτερη διακοπή των κορτικοστεροειδών
- Χειρουργική αποσυμπίεση του κόγχου στις περιπτώσεις που απειλείται η λειτουργία του οπτικού νεύρου ή σε μεγάλη πρόπτωση με σοβαρή έκθεση του κερατοειδή ή τέλος σε περιπτώσεις που δεν ελέγχεται η ενδοφθάλμια πίεση
- Χειρουργική αποκατάσταση του στραβισμού που είναι υπεύθυνος για τη διπλωπία
- Χειρουργική διόρθωση της θέσης των βλεφάρων μπορεί να γίνει μόνο στη φάση της ύφεσης της νόσου
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΥΝΔΙΚΑΚΗΣ
