Α) ΑΠΟΚΟΛΛΗΣΗ ΤΟΥ ΥΑΛΟΕΙΔΟΥΣ

Το υαλοειδές είναι ένα διαφανές υλικό υπό μορφή gel που γεμίζει εσωτερικά την κοιλότητα του ματιού πίσω από τον κρυσταλλοειδή φακό. Χρησιμεύει αφενός ως διαφανές μέσον που επιτρέπει στις φωτεινές ακτίνες να φτάσουν ως τον αμφιβληστροειδή, αφετέρου για την απορρόφηση των δυνάμεων που ασκούνται στον βολβό. Αποτελείται κατά 99% από νερό και το υπόλοιπο 1% από κολλαγόνο, πρωτεΐνες και υαλουρονικό οξύ. Η οπίσθια εξωτερική επιφάνειά του είναι σε επαφή με την εσωτερική επιφάνεια του αμφιβληστροειδούς.

Η γήρανση του υαλοειδούς συνίσταται στην υγροποίησή του, δηλαδή στο σχηματισμό εντός του gel χώρων που περιέχουν υγρό. Με την ηλικία σχηματίζονται περισσότεροι τέτοιοι χώροι που προοδευτικά ενώνονται σε μεγαλύτερες κοιλότητες. Σε ηλικία άνω των 40 ετών το 90% των εξεταζομένων παρουσιάζουν τέτοιες κοιλότητες, στους μύωπες δε, το φαινόμενο της υγροποίησης του υαλοειδούς εμφανίζεται σε μικρότερη ηλικία.

Η αποκόλληση του υαλοειδούς είναι ένα οξύ φαινόμενο που συνοδεύεται από χαρακτηριστικά συμπτώματα όπως οι μυϊοψίες (μυγάκια, ιστοί αράχνης) και οι φωτοψίες (λάμψεις). Τα μάτια που είναι υποψήφια για αποκόλληση του υαλοειδούς παρουσιάζουν συνήθως ικανού βαθμού υγροποίηση του υαλοειδούς. Το υγρό  διέρχεται στην οπίσθια επιφάνεια του υαλοειδούς με αποτέλεσμα τον διαχωρισμό του υαλοειδούς από τον αμφιβληστροειδή.

Η πιθανότητα αποκόλλησης του υαλοειδούς αυξάνει με την ηλικία, φτάνοντας το 60% μέχρι την ηλικία των 70 ετών, καθώς και με τη παρουσία μυωπίας. Λόγω της στενής κατά τόπους σύνδεσης μεταξύ υαλοειδούς και αμφιβληστροειδούς, είναι δυνατόν ο βίαιος διαχωρισμός τους να οδηγήσει σε ρήξη ή και αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς, που αποτελεί σοβαρή κατάσταση. Για το λόγο αυτό εκτελείται πάντοτε προσεκτική βυθοσκόπηση για τον εντοπισμό τυχόν ρωγμής του αμφιβληστροειδή.

Η χωρίς επιπλοκή αποκόλληση του υαλοειδούς δεν απαιτεί κάποια θεραπεία παρά μόνο αποφυγή έντονης δραστηριότητας για μερικές εβδομάδες και επανάληψη της βυθοσκόπησης μετά 2-4 εβδομάδες. Αν βρεθεί ήπια αιμορραγία χωρίς ρωγμή η επανεξέταση γίνεται σε 1-2 εβδομάδες. Αν η αιμορραγία είναι αρκετά πυκνή ώστε να εμποδίζει την βυθοσκόπηση πρέπει να γίνει υπερηχογραφία για να αποκλειστεί αποκόλληση του αμφιβληστροειδή. Αν τέλος βρεθεί  οξεία ρωγμή στον αμφιβληστροειδή, αυτή πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα με laser.

 


Β) ΑΠΟΚΟΛΛΗΣΗ ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙΔΟΥΣ

Ο αμφιβληστροειδής είναι ο εσωτερικός αισθητηριακός χιτώνας του ματιού. Αποτελεί ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο όργανο με εξειδικευμένα κύτταρα που προσλαμβάνει, επεξεργάζεται και μεταβιβάζει οπτικές πληροφορίες στον εγκέφαλο. Αποτελείται από δύο στενά συνδεδεμένα πέταλα : το μελάγχρουν επιθήλιο εξωτερικά και τον ιδίως αμφιβληστροειδή εσωτερικά. Αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς  είναι ο διαχωρισμός των δύο αυτών πετάλων. Αποτελεί σοβαρή κατάσταση που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση, αν είναι δυνατόν εντός ημερών, γιατί τα φωτοευαίσθητα κύτταρα (ραβδία και κωνία) χωρίς το θρεπτικό τους υπόστρωμα εκφυλίζονται.

Υπάρχουν τρείς διακριτοί τύποι αποκόλλησης του αμφιβληστροειδή ανάλογα με το μηχανισμό πρόκλησης : η  ρηγματογενής, η ορώδης και η ελκτική.

  • Ρηγματογενής αποκόλληση. Οφείλεται σε δημιουργία ρωγμής, οπής ή διάλυσης του ιδίως αμφιβληστροειδή. Από το άνοιγμα που δημιουργείται εισχωρεί υγροποιημένο υαλοειδές που αποκολλά τον ιδίως αμφιβληστροειδή από το μελάγχρουν επιθήλιο. Για τη δημιουργία ρωγμής συμβάλουν οι εκφυλιστικές ανωμαλίες, η υγροποίηση και η αποκόλληση του υαλοειδούς, στοιχεία που σχετίζονται με προδιαθεσικούς παράγοντες όπως η υψηλή μυωπία, η επέμβαση καταρράκτη και κυρίως η επιπλεγμένη, τα τραύματα και η κληρονομικότητα. Τα συμπτώματα είναι οι αιφνίδιες φωταψίες, μυϊοψίες (νέα μυγάκια), κουρτίνα ή σκιά που μετακινείται, περιφερική ή κεντρική μείωση της όρασης ή και τα δύο.
  • Ορώδης αποκόλλησηΟφείλεται σε έξίδρωση και συγκέντρωση υγρού υπό τον αμφιβληστροειδή εξαιτίας φλεγμονής, νεοπλασίας ή εκφυλιστικής βλάβης.
  • Ελκτική αποκόλληση.   Οφείλεται σε έλξη του αμφιβληστροειδούς από ινώδεις ταινίες που δημιουργούνται σε καταστάσεις όπως :  η παραγωγική διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, η παραγωγική υαλοαμφιβληστροειδοπάθεια, η αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας, η δρεπανοκυτταρική αμφιβληστροειδοπάθεια, διαμπερή τραύματα του βολβού.

Η αντιμετώπιση εξαρτάται από τον τύπο της αποκόλλησης. Οι εξιδρωματικές αποκολλήσεις απαιτούν αντιμετώπιση της αιτίας της εξαγγείωσης υγρού στον υποαμφιβληστροειδικό χώρο. Αντίθετα η αντιμετώπιση της ρηγματογενούς και της ελκτικής αποκόλλησης είναι πρωτίστως χειρουργική. Οι δύο βασικές χειρουργικές προσεγγίσεις είναι η μέθοδος της σκληρικής πρόωσης με μόσχευμα σιλικόνης και η μέθοδος της υαλοειδεκτομής τριών τομών, με  την τελευταία να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος λόγω της ραγδαίας εξέλιξης στις τεχνικές, στα χρησιμοποιούμενα υλικά και στη κατασκευή  των μικροχειρουργικών εργαλείων. Συχνά απαιτείται συνδυασμός και των δύο τεχνικών, δηλαδή υαλοειδεκτομή και τοποθέτηση μοσχεύματος σιλικόνης.

Ο βαθμός αποκατάστασης της όρασης εξαρτάται από το αν έχει αποκολληθεί ή όχι η ωχρά κηλίδα και από το πόσο γρήγορα έγινε η διάγνωση και η επέμβαση.